Bitcoin ortaya çıkmadan önce Satoshi Nakamoto’nın üzerinden durduğu önemli bir konu da güven yerine kriptografik kanıtlara dayalı bir sistem kurmaktı. Bu sistemde 3. parti kişi ya da merkezi bir otoritenin onayı gerekmiyordu. İşlem onayları ve ağa eklenecek bilgiler için fikir birliği mekanizmasını esas almayı benimsedi.
Günümüzde kripto paralar; fikir birliği mekanizması sayesinde, işlemlerin belirlenen taraflar arasında gerçekleşmesini, daha önce yapılan işlemlerin geri alınamaması ve tüm bunların aracısız yapılabilmesi konusunda önlem almış olurlar. Fikir birliği mekanizmaları sayesinde ağdaki aynı token’ın iki kere harcanması (double spending) ve blockchain ağına eklenecek gereksiz veri akışı engellenmiş olur.
Fikir birliği mekanizmaların amacı aynı olsa da doğrulama kriterleri ve ödüllendirme biçimleri arasında farklar vardır. Kripto para ekosistemindeki en çok kullanılan iki yöntem: dilimize “İş Kanıtı” olarak çevrilen Proof of Work (PoW) ve “Hisse Kanıtı” olarak adlandırdığımız Proof of Stake’dir (PoS).
Proof of Work (İş Kanıtı) Nedir?
Proof of Work’un (PoW) Türkçe karşılığı “İş Kanıtı”dır. Proof of Work kavramı kripto paralardan çok önce, e-postaların ilk kullanılmaya başlandığı günlere dayanmaktadır. Proof of Work, sistemdeki işleyişe zarar vermek isteyen siber saldırılar ve e-postalar aracılığıyla gönderilen spam isimli mesajların engellenmesi için tasarlanmış bir protokoldür. Proof of Work, blockchain ağında gerçekleşen işlemleri onaylamak ve ağa yeni bloklar eklemek için başvurulan konsensüs yöntemidir.
Proof of Work tanımı ilk kez Cynthia Dwork ve Moni Naor adlı bilgisayar bilimcinin 1993 yılında yazdığı, spam mailleri durdurmayı amaçlayan bir makalede karşımıza çıkmaktadır. Literatüre kazandırılması ise 1999 yılına Markus Jakobsson ve Ari Juels adlı araştırmacılar gerçekleştirilmiştir.
Blokzincir teknolojisi için ise Satoshi Nakamoto mahlaslı bir kişi ya da grup tarafından 31 Ekim 2008'de yayımlanan "Bitcoin: Eşler Arası Elektronik Nakit Sistemi" adlı Bitcoin white paper’ı ile Proof of Work protokolü tanımlanmış oldu. Protokol, güvenli bir ödeme sistemi ve kripto para varlığının nasıl olabileceğini açıklıyordu.
Proof of Work ile ağ üzerinde yapılan işlemleri onaylanır ve blockchain ağına eklenecek yeni bloklar madenciler tarafından yeterli emek sarf edildikten sonra oluşturulur.
Proof of Work protokolünde madenciler, işlem onayları için rekabet halindedir ve karşılığında ödül kazanırlar. Madencilerin rekabette öne geçmesi için yüksek kapasiteli işlem gücü kullanmaları gerekmektedir. Madenci çalışma prensibi, ağ algoritması üzerinde blok oluşturmak için karmaşık matematiksel problemlere çözüm bulmak ve çözümlerini ağ üzerinde kanıtlamak üzerine kuruludur. Bloklar ağın belirlediği kurallara uymak zorundadır.
Proof of Work Nasıl Çalışır?
Ödeme sistemleri, yapılan ödemeler ve gerçekleşen işlemlerin sorunsuz ilerlemesi için işlem doğruluğunu kanıtlayacak güvenilir bir yapıya ihtiyaç duyarlar. Genelde bu süreç, güven sağlanması amacıyla, merkezi bir otoriteye bağlı olarak gerçekleşir. Merkeziyetsiz sistemlere sahip olan kripto paralar için ise durum farklıdır.
Bitcoin (BTC) başta olmak üzere kripto paralar; merkeziyetsiz, node olarak isimlendirilen düğümlerin bir araya gelmesi sonucu oluşan blockchain ağlarına sahiptir. Blokzincir teknolojisinin en önemli görevlerinden biri sürdürülebilirliktir.
Görevleri ağa yeni bloklar eklemek olan kripto para madencileri, karmaşık ve zorlu matematiksel problemleri çözerek bu uzlaşma sürecini gerçekleştirirler. Problemleri çözmek için yüksek kapasiteli hesaplama gücüne ihtiyaç duyulur. Süreç boyunca rekabet halindedirler.
Problemi çözüme ulaştıran ya da ağ üzerindeki işlemleri doğrulamayı başaran madenci, bilgiyi ağda şeffaf bir biçimde yayınlar. Çözüm ağ ile paylaşıldıktan sonra bloğun içerisindeki veriler ağdaki madenciler tarafından kontrol edilir. Bilgilerin sorunsuz olduğu konsensüs ile tespit edildikten sonra ise blok ağa eklenir. Blok ağdaki dağıtık defter yapısına eklenmiş olur. Ağın kullanıcıları blokzincirinin bir kopyasını indirebilirler ve aynı anda gerçekleşen tüm blok onaylarının doğrulamasını gerçekleştirirler. Blokların başarıyla eklenmesi sonucu madenciler katkıları karşılığında kripto para ile ödüllendirilirler. Bazı durumlarda işlem ücreti kazanma fırsatları da olur.
CoinO'ya hemen üye olun, kripto para işlemlerini güvenle yapmaya başlayın.
Proof of Work Sisteminin Avantajları ve Dezavantajları
Proof of Work, kripto para ekosisteminde en çok karşımıza çıkan yöntemlerin başında gelir. İlk kripto para olan Bitcoin’in de iş kanıtı sistemini kullanması ve işlerliği, bu teknolojisinin yaygın kullanımında etkilidir. Getirdiği ekonomik avantajların dışında en önemli avantajı merkeziyetsiz bir altyapı sunmasıdır. Merkeze bağlı olmaması dış müdahalelere karşı daha korunaklı bir ödeme sistemi olmasını sağlar. Madencilikte kullanılan hesaplama gücü ve yüksek işlem gücüne sahip cihazlar, ağdaki veri ve bilgilerin güvenli bir ortamda saklanmasına aracı olur. Cihazlar bu yöntemle sistem dışı müdahalelere karşı güvenlik mekanizması oluştururlar.
Örneğin Bitcoin ağına yapılacak bir saldırı da, Proof of Work protokolünün başarısız olması için ağdaki hesaplama gücünün (hash rate) %51’inin tek bir grup tarafından ele geçirilmesi gerekir. Hash rate, ağdaki işlemlerin saniyede gerçekleştirdiği deneme sayısına ve temel olarak doğrulama gücüne karşılık gelir. Teoride mümkün olsa da pratikte gerçekleşme olasılığı çok düşüktür. Günümüzde PoW protokolünü kullanan Bitcoin ve diğer büyük kripto para ağlarının ulaştığı boyutlar düşünüldüğünde bu tarz bir saldırının başarıya ulaşma ihtimalinin düşük olduğu söylenebilir.
Geçmişe dönersek, 2017 yılında, madencilik cihazları üreten Bitmain'in kontrolündeki madencilik havuzu, ağdaki işlemci gücünün %45'ine, neredeyse yarısına, ulaşmayı başarmıştır.
Proof of Work protokolünün güvenliği sağlayan yüksek hesaplama gücüne sahip cihazlar her ne kadar ağın kontrolünün tek bir grupta olmasını engellese de, aynı zamanda önemli bir dezavantajı da beraberinde getirir. Güçlü altyapı ve yüksek işlem gücüne sahip madencilerin, blokzincir üzerinde daha fazla oy ve onay hakkı olması da merkeziyetsizlik prensibi ile bir bakıma çelişmektedir.
Bir diğer dezavantaj ise yüksek işlem gücüne sahip cihazların çok fazla elektrik enerjisine gereksinim duymasıdır. Yeni bloklar kazmanın zaman içinde daha da zorlaşması ve madenciliğin yaygınlaşması sebebiyle yapılması gereken karmaşık matematiksel işlemler, rekabet kaynaklı, daha da zorlaşmaktadır. Bu da yüksek hesaplama gücü ve yüksek enerji tüketimi manasına gelir. Hem yüksek maliyet oluşturması hem de doğa kaynaklarının israfı bu yöntemi tartışmaya açık hale getirmektedir.
Bitcoin’den sonra en çok bilinen Ethereum’da, Ethereum 2.0 güncellemesi ile Proof of Work yöntemi yerine Proof of Stake yöntemini kullanmaya başlamıştır.
Proof of Work Coinleri
Proof of Work protokolünü kullanan, popüler ve çok işlem gören coinlere birkaç örnek verecek olursak;
o Bitcoin (BTC)
o Litecoin (LTC)
o ZCash (ZEC)
o Ravencoin (RVN)
o Monero (XMR)
o Dogecoin (DOGE)
o Bitcoin Cash (BCH)
o Ethereum Classic (ETC)
o Dash (DASH)
Bağlantıya tıklayarak, CoinO üzerinden BTC, ETH ve diğer seçkin altcoin alım satım işlemlerinizi güvenle ve hızlıca gerçekleştirebilirsiniz.
Proof of Stake (Hisse Kanıtı) Nedir?
Proof of Stake, dilimize çevrilen haliyle “Hisse Kanıtı”, yüksek enerji ihtiyacı duyulan Proof of Work protokolüne alternatif bir fikir birliği mekanizması olarak ortaya çıkmıştır. İşlemlerin gerçekleşmesi ve doğrulanması için gereken hesaplama gücü yerine, doğrulayıcıların coinleri stake etmesi biçiminde dijital varlık sahipliği esası getirilmiştir. Bir miktar kripto para ağ içerisinde kilitlenerek yeni bloklar oluşturma süreci başlar. Blockchain ağına kilitlenen coinler karşılığında stake eden hissedarlara işlem sonucunda madencilik ödülü verilir.
Hesaplama gücü ihtiyacının ortadan kalkması, enerji tasarrufu yapılmasını ve doğa ile daha barışık bir doğrulama sürecine zemin sağlar. Proof of Stake çok yönlüdür. Farklı blokzincir ve çeşitli kullanım alanları için alternatif türleri de mevcuttur.
Her iki protokolde mutabakat esasına dayanıyor olsa da temel çalışma prensipleri açısından ayrılırlar. Güven ve ölçeklenebilirlik konusunda Proof of Work’e kıyasla daha önde olduğu söylenebilir fakat kripto paraya erişim zorlaştıkça Proof of Stake'e olan erişim de zorlaşır. Piyasa değeri düşük kripto paralara ait blokzincirlerde %51 saldırı riski de ortaya çıkabilir. Proof of Stake protokolünde daha fazla kripto paraya sahip kullanıcı ağ üzerinde daha etkilidir. Daha fazla varlığa sahip kullanıcıların doğrulayıcı olma ihtimali de aynı oranda artmış olur. Stake yani hisse ifadesi de buna dayanmaktadır.
Proof of Stake protokolü, ilk kez 2011 yılında Bitcointalk forumunda, Proof of Work’te yaşanan sorunlara bir çözüm önerisi olarak ortaya konulmuştur. Protokol, 2012 yılında Scott Nadal ve Sunny King tarafından yayımlanan bir makale ile madencilik sistemini kökten değiştirecek enerji tasarrufu sağlayan bir çözüm önerisi olarak piyasaya çıkmıştır. Proof of Stake protokolünü ilk kullanan kripto para ise kısaltması PPC olan Peercoin'dir
Proof of Stake Nasıl Çalışır?
Proof of Stake protokolünde, işlem doğrulama sürecinde yer almak ve gelirden daha fazla pay elde etmek isteyen kullanıcılar, bir miktar kripto parasını doğrulama işlemi gerçekleşmesi için ağda kilitlerler. Kilit kaldırılana kadar cüzdandaki işlem için kullanılan kripto para kullanılamaz. Tutar kullanıcı hissesi olarak ağ üzerine eklenir.
Proof of Stake protokolü ile kullanıcılar blokların zincire eklenmesi için karmaşık matematiksel problemleri çözmek yerine, ağda görev almak istediklerinde, belli bir miktar kripto parayı sistemde kilitlerler. Bu görevi gerçekleştiren kullanıcılara Validator ya da diğer bir deyişle “Onaylayıcı” adı verilir. Ağda daha fazla kripto para stake eden onaylayıcı kullanıcılar, hisse ortağı olarak daha fazla gelir elde edebilir. Kilitlenen kripto paralar teminat olarak kullanıldığı için belirli riskleri de beraberinde getirmiş olur. Kilitlelen kripto para miktarının az olması ve daha fazla kullanıcını sisteme onaylayıcı olarak dahil olması sistemin güvenliği açısından önemlidir.
Doğrulayıcı olma süreci ağ tarafından rastgele seçilen ve sürece dahil olmayı isteyen kullanıcılar ile başlar. 128 kişilik gruplar halinde komiteler oluşturulur. Bloğu onaylamak için birden fazla komite görevlendirilir. Komitelerin blok ekleme işlemi için hazır olması gerekmektedir. Seçilen doğrucuların çevrim içi olması beklenir. Eğer çevrim içi değillerse ya da verilen görevi eksik yapıyorlarsa ceza ile karşılaşabilirler.
Proof of Stake Sisteminin Avantajları ve Dezavantajları
Proof of Stake protokolünün en önemli avantajı düşük enerji ihtiyacıdır. Donanım cihazlar kullanılmadığı için çok daha az elektronik atık çıkar ve bu bakımdan doğa ile uyumlu bir yöntemdir. Pahalı ve yüksek işlem hesaplama gücüne sahip cihazlar gerekmez. Bu sebeple daha fazla kullanıcının sisteme doğrulayıcı olarak katılmasına olanak sağlanır. Ağa katılmak Proof of Work’e oranla çok daha basittir, belirli miktar kripto paraya sahip herkes ağa dahil olabilir.
Proof of Stake protokolü %51 saldırılarına karşı daha fazla koruma sağlar denilebilir. Proof of Stake sisteminde, ağdaki kontrolün yarısından fazlasına sahip olmak çok pahalı olacağından bu ihtimal düşüktür.
En önemli dezavantaj ise potansiyel kazancın yatırılan kripto para miktarıyla doğru orantılı olması ve daha fazla kripto paraya sahip kullanıcıların sistemde öne çıkmasıdır. Daha fazla kripto varlık kilitlemek daha fazla kazancın da önünü açar. Bu durum Proof of Stake protokolünün eksisi olarak kabul edilebilir. Trade ya da diğer ismiyle takas yöntemi ile kripto paralarınızı alıp satıyorsanız kilitli varlıklarınızı kullanamıyor olmak da sizin için bir dezavantaja dönüşebilir. Proof of Stake yönteminin daha yeni olması hem teknolojik gelişmelere kolay uyum sağlayabileceği hem de henüz bazı açıklarının olduğu gerçeğini ortaya çıkarır.
Proof of Stake Coinleri
Proof of Stake protokolünü kullanan, popüler ve çok işlem gören coinlere birkaç örnek verecek olursak;
o Ethereum (ETH)
o Cardano (ADA)
o Solana (SOL)
o Ontology (ONT)
o Algorand (ALGO)
o Tezos (XTZ)
o Celo (CELO)
o Mina (MINA)
o Cosmos (ATOM)
o Tron (TRX)
Güçlü teknolojik altyapısı, 7/24 uzman ve profesyonel müşteri hizmeti desteği ile CoinO’da kripto para işlemlerinizi güvenle ve hızlıca yapabilirsiniz.