NFT (Non-Fungible Token) Nedir?
Kripto para finans ekosisteminin genişlemeye başlaması ve blokzincir teknolojilerinin bilgisayar bilimciler ile yatırımcılar tarafından gördüğü ilgi yeni kripto varlıklara da kapı açmış oldu. NFT piyasaya ilk çıkışı ile birlikte haberlere konu olmaya ve yoğun ilgi çekmeye başladı. Sanat ürünlerinin dijital ve değiştirilemez kopyalarının ortaya çıkışı sanatçılara da yeni bir ufuk açmış oldu.
NFT’nin açılımı ‘Non-fungible token’, Türkçeye çevrilmiş haliyle ise “Değiştirilemez Token”dır. ‘Nitelikli Fikri Tapu’ olarak da dilimizde kullanımı mevcuttur. NFT’ler; kriptoloji bilimi kullanılarak oluşturulmuş, biricik, bir değeri temsil eden dijital kripto varlıklardır. Gerçek dünyada var olan sanat eserlerini temsil edeceği gibi, dijitale özgü üretilmiş oyun ve eserleri de temsil edebilir. Sanat eserleri ilgi gördükçe değeri artan bir yatırım araçları gibi de görülür. NFT’lere de yoğun ilgi olmasının ardında merak ve teknolojiye olan ilginin dışında da özellikle nitelikli sanat eserlerinin değer kaybetmeyeceği ve iyi bir yatırım olduğu düşüncesidir.
Her biri eşsiz olan NFT’ler blokzinciri üzerinde oluşturulurlar. Özgün, kolay ulaşılabilir ve doğrulanabilir yapıdadır. Kripto paraların aksine NFT’ler başka bir NFT ile değiştirilemez. Değiştirilemez bir token olarak adlandırılmasının sebebi de budur.
Değiştirilmesi ve başka bir NFT ile eşit olması dijital bir imza ile engellenir. NFT’lerin ilk üreticileri ve mülkiyetinin şu an kime ait olduğu bilgisini token üzerinde görebiliriz. Yoğunlukla, Kripto paralar ile çevrim içi ortamlarda alınıp satılırlar. Genellikle Ethereum blok zincirinde oluşturulurlar. Flow ve Tezos gibi blokzincirlerinde de üretimi ve korunması mümkündür.
Benzersiz olması gerçek hayattaki varlıklarla da örneklendirilerek anlaşılabilir. Tıpkı bir evin, bir arsanın, bir sinema biletinin, bir şarkı kaydının, bir resmin, bir çevrim içi bilgisayar oyunu içinde oyuncu tarafından geliştirilmiş bir karakterin biricik olması gibi dijital bir varlık olan NFT’ler de blokzinciri üzerine eklenmiş benzersiz varlıklara karşılık gelmektedir. NFT’ler yalnızca resim, müzik, video içeren dijital sanat eserlerinden oluşmazlar. Tweet’ler, bilgisayar oyunu içi yetenek ve özellikler, sanal emlak gibi çeşitleri de vardır.
İlk NFT’ler sosyal medyada karşımıza çıkan, çok bilinen ve halihazırda dijital sanat eserleri olan video klipler ve resimlerden oluşuyordu. Herkesin açıp izleyebileceği ya da indirebileceği bir görüntünün neden para verilerek alınan bir sanat eserine dönüştüğünü anlamak ilk başlarda zordu. NFT, eserin orijinal halinin onu satın alan kişiye ait olması, alıcı ve üretici bilgilerini içermesini sağlayan bir yenilik getirmişti. Gerçek hayattan örnek verecek olursak Mona Lisa tablosunun dijitalde, tablo olarak ve kağıt üzerinde milyonlarca kopyası bulunmaktadır. Ama hiçbiri orijinal eserle eş kabul edilemez ve değerleri kıyasla yok denecek kadar azdır. NFT’ler de aynı biçimde dijital kopyaları olsa dahi orijinal eserin sahipliği değişmeyeceği için tıpkı Mona Lisa tablosunda olduğu gibi aslında yalnızca bir adet gerçek örneği bulunmaktadır.
NFT’lerin Tarihi
NFT ile ilk kez 2014 yılında karşılaştık. Bilinen ilk NFT, Quantum isimli bir video klipti. NFT, sanatçı Kevin McCoy ve teknoloji girişimcisi Anil Dash tarafından Mayıs 2014’te üretildi. Ethereum blokzincirinde ilk öne çıkan kullanımı 2017 yılındadır. CryptoKitties isimli dijital kedilerden oluşan bir ticaret oyunu olarak çıkmıştır. Eşsiz ve Ethereum blokzinciri üzerinden saklanan bu sanal kedileri alıp satmak mümkündür.
NFT’nin tüm dünyada tanınmasına yol açan haber ise 69,3 milyon dolara satılan bir eser oldu. Beeple olarak tanınan dijital sanatçı ve grafik tasarımcı Mike Winkelmann’ın “Everydays: the First 5000 Days” isimli eseri müzayede evi Christie’s tarafından Mart 2021’de düzenlenen bir müzayedede kendine alıcı buldu. Bu yalnızca dijitalde değil tüm sanatçılar ve sanatseverler için muazzam bir gelişmeydi. Eser, yaşayan bir sanatçının eserine ödenmiş en pahalı 3. sanat eseri olma ünvanını da taşıyordu. Eser, sanatçının 5.000 gün boyunca aralıksız yaptığı çizimlerin bir araya gelmesi ile oluşan devasa niteliklerde bir dijital tablodan oluşuyor. Twitter’ın (X) kurucusu Jack Dorsey’in attığı ilk tweet’ini NFT olarak 2.9 milyon dolara satması da NFT’ler için yeni bir dönemin açıldığının habercisiydi.
NFT Nasıl Üretilir?
Teknik olarak herkes NFT oluşturabilir ve herhangi bir dijital dosya NFT’ye dönüştürülerek satışa çıkarılabilir. NFT üretim sürecine mint etmek denir ve blokzinciri üzerinde üretilir. İşlem aracı platformlar sayesinde gerçekleşir. Genellikle de Ethereum blokzinciri tercih edilir. Dijital bir cüzdana, az miktarda da olsa ETH’ye, eserinizi yayınlayabileceğiniz ve satabileceğiniz bir NFT pazarına bağlantıya sahipseniz NFT oluşturmaya başlayabilirsiniz.
NFT olabilecek dijital varlıkların sınırı yoktur. Resim, GIF, müzik eserleri, video klipler, bilgisayar oyunları, illüstrasyonlar, sanal araziler, tweet’ler, sosyal medya postları ve aklınıza gelebilecek dijital karşılığı olan her ürün NFT’ye dönüştürülebilir.
Minting diğer bir deyişle NFT yapım süreci için önce NFT pazarlarından birine üye olup oturum açmanız gerekmektedir. Kullanıcıların yaşayabilecekleri riskleri en aza indirmek için NFT yükleyebilecekleri platformları iyice araştırdıktan sonra kullanması önemlidir. Popüler platformlar arasında OpenSea, KnownOrigin, Foundation, Nifty Gateway ve Rarible sayılabilir.
Oturum açtıktan sonra cüzdanınızla bağlanarak dijital dosyanızı yükleyebilirsiniz. Farklı seçenekler olmakla birlikte birçok platform ETH karşılığında işlemlerinizi gerçekleştirmenize izin verir. Platform üzerinden oluşturulan eser ya da koleksiyon, NFT pazar yerleri olan platformlar üzerinden satışa sunulabilir. Süreç içinde eseri oluşturma, fiyat belirleme, NFT’nin bağlı olacağı blokzincirini seçme, eser adedi gibi aşamaları geçtikten sonra NFT oluşturma işlemi tamamlanmış olur. Sabit bir fiyat ya da açık artırma tercih edebilirsiniz.
NFT Nasıl Alınır?
NFT, pazar yerlerinde satışa sunulabileceği gibi açık artırma yöntemi ile de satılabilir. Alış ve satış işlemleri kripto paralar ile yapılmaktadır. Eseri satın alan kişi, eserin üreticisinin ya da bir önceki sahibinin cüzdanına kripto para aktararak eserin sahibi olur.
NFT satın almak isteyen bir yatırımcı iseniz dikkat etmeniz gereken bazı kriterler vardır. Eserin üreticisi olan sanatçının kim olduğunu araştırarak başlayabilirsiniz. Sanat çevrelerinde kabul görmüş bir sanatçının üreteceği eser daha kıymetli olarak kabul edilebilir. Herhangi bir dijital görüntü NFT’ye çevrilebildiği için her NFT’nin değerli olduğu ve gelecekte değerinin daha da artacağı algısından olmamak gerekir. Kullanacağınız platform ve NFT satın almak için ihtiyacınız olan kripto para cüzdanının seçimi de önemlidir.
Seçtiğiniz pazar yerindeki ücretler konusunda dikkatli olmakta fayda var. Bazı NFT pazar yeri platformları işlemleri bitirmek için gereken ‘Gas Fee’ alırlar. Yüksek işlem hacimleri Gas ücretlerinin artmasına da sebep olabilir. Platformların çoğunda Ether ile işlem yapılır. İşlemler öncesi ETH satın almanız gerekir.
Bağlantıya tıklayarak, CoinO üzerinden ETH, BTC ve diğer seçkin altcoin alım satım işlemlerinizi güvenle ve hızlıca gerçekleştirebilirsiniz.
NFT Nasıl Kullanılır?
Kripto paraların hayatımızda daha fazla yer edinmeye başlaması blockchain teknolojilerine ve dijital sanata, dolayısıyla NFT’lere olan ilginin artmasını sağladı. Sanatçılar ve içerik üreticileri eserlerini, dijital ortamda doğrudan alıcılar ile buluşturabildiği yeni fırsatlara sahip olmaya başladılar. Galeri ya da müzayede evleri ile anlaşma yapmak ve eserlerini belirli bir kitleye sunmak yerine platformlar üzerinden tüm dünyaya açılmış oldular. NFT ile eserler doğrudan sanatçı ile alıcı arasında transfer edilebilir hale geldi. Eserlerin ilk sahipleri olan üreticiler, eserleri her satıldığında telif anlamı taşıyan ‘Royalties’ ile kazanç sağlamaya devam ederler. Eser el değiştirdikçe sanatçı kazanmaya böylece devam etmektedir.
Siz de değerleneceğini düşündüğünüz NFT’leri uzun vadeli yatırım amaçlı ya da yeniden satarak kazanç sağlamak için satın alabilirsiniz. Ayrıca sanat koleksiyonerleri gibi siz de kendinize ait bir koleksiyon oluşturabilirsiniz. Geleneksel hiçbir sanat eserinde olmadığı gibi NFT’lerin de sürekli değerleneceğine dair bir durum söz konusu değildir. Yatırım yaparken dikkatli olmak gereklidir.
Siz de CoinO’ya üye olun; NFT ve diğer kripto varlıklar hakkında bilgi almaya, kripto para işlemlerini güvenle ve kolayca yapmaya hemen başlayın.
Önemli NFT Terimleri Nelerdir?
NFT konusunda daha iyi fikir sahibi olmak için öncelikle birkaç kavramı bilmek gereklidir. ‘NFT Pazarı’, ‘NFT Cüzdanı’ ve ‘Mint Etmek’ kavramları, NFT ile ilgilenen herkesin ilgilenmesi gereken başlıklardır.
NFT Pazarı
NFT alım satımı yapmak, NFT oluşturabilmek, aldığınız ya da ürettiğiniz NFT eser ve koleksiyonlarını saklamak için bir platforma ihtiyaç duyarsınız. Pazar yeri olarak kabul edilen bu platformlarda değişken ücret ve komisyonlar bulunmaktadır. Bazı platformlar tüm NFT türlerine yer verirken bazıları ise daha spesifik NFT türlerini özgü oluşturulmuştur. Piyasada birçok platform olmakla beraber popüler bazı NFT pazar yerlerinden bahsedebiliriz.
OpenSea: Dünyanın ilk ve en büyük NFT pazar yeri olarak popülerliğini korumaya devam etmektedir. NFT çeşitliliği ile bilinen OpenSea faklı token’lar ile de öde imkanı sunmaktadır.
KnownOrigin: Dijital küratörlük ile ön plana çıkan platform, sınırlı sayıda üretilen sanat eserlerini listelemeye özen gösterir.
Foundation: İşlemler ETH ile gerçekleştirilir ve platforma üye olabilmek için halihazırdaki içerik üreticilerin daveti gereklidir.
Nifty Gateway: Koleksiyonların yalnızca belirli sürelerle açık artırmaya sunulduğu platform, dijital küratörlük mantığı ile çalışır. Popüler içerik oluşturucuları ve öenmli markaların tercih ettiği platformun en ünlü sanatçısı Beeple’dır.
Rarible: Farklı türlerde NFT’lerin satışa çıkaraıldığı Ethereum tabanlı platformda, işlemler platforma özgü Rarible (RARI) token’ı ile yapılır.
NFT Cüzdanı Nasıl Seçilir?
NFT alım-satım ve NFT oluşturma işlemleri için bir NFT cüzdanına sahip olmanız gerekmektedir. Aslında cüzdan için kripto para saklanamayacağı gibi NFT’de saklanamaz. Cüzdanlar hem kripto paralarınızın hem de NFT’lerinizin blokzinciri üzerindeki konumları ile ilgili bilgileri depolarlar ve varlıklarınıza size ait özel bir anahtar ile erişim sağlarsınız.
İyi NFT cüzdanı seçmek için bazı kriterlere dikkat etmek gerekir. Cüzdana ait güvenlik altyapısının güçlü olması önemlidir. İşlem yapacağınız pazar yeri ile uyumlu olması da bir diğer kriterdir. Her pazar yeri her cüzdan ile işleme izin vermiyor olabilir. Sizi doğru yönlendirecek kullanıcı dostu arayüz size kullanım kolaylığı sağlayacaktır. Hem bilgisayarınızda hem de mobil cihazlarınızda işlem yapmanızı sağlayan çoklu cihaz desteği de sizin için faydalı bir uygulamadır. Son olarak da blokzinciri desteği: Birçok pazar yerinin Ethereum blokzincirine uyumlu olduğu düşünülürse cüzdanınızın Ethereum veya platforumun ihtiyaç duyduğu blokzincirini destekliyor olması gereklidir.
Mint Etmek
Mint etmek (Minting) kısaca dijital bir eserin NFT’ye dönüşüm sürecidir. Dijital verilerin blokzinciri üzerinde depolanan kayıtlı kripto varlıklara dönüşmesi ile süreç tamamlanır. NFT’ye dönüştürülen eser değiştirilemez, düzenlemez ve silinemez bir yapıya kavuşur. İçeriğinde PNG, MP4 gibi resim ya da video içeren dosyalar mint edilerek kripto varlığı dönüştürülür. Ürettiğiniz NFT’lerin bütün hakları size aittir. İstediğiniz gibi satabilir, sonraki satışlardan da ‘Royalties’ olarak telif almaya devam edebilirsiniz.
NFT Projeleri
NFT’ler hayatımız girdiğinden beri çok ses getiren birçok NFT eseri, koleksiyonu ve projesi gündemimize geldi. Sanatçılardan, moda markalarına, karikatüristlerden içerik üretici yazılımcılara kadar birçok kişi NFT’ler ile ilgilenmeye başladı. Yerli ve yabancı birçok başarılı NFT projesinden bahsetmek mümkündür. Birkaç örnek verecek olursak;
Beeple: Beeple olarak tanınan dijital sanatçı Mike Winkelmann’ın “Everydays: the First 5000 Days” isimli eseri müzayede evi Christie’s tarafından Mart 2021’de 69.346.250 dolara alıcı buldu. 2007 yılında başladığı çizimleri 5.000 gün boyunca aralıksız sürdüren sanatçı böylece tüm zamanların en çok bilinen ve en pahalı NFT eserini üretmiş oldu. Yine sanatçıya ait, eski Amerikan başkanı Donald Trump’ı tasvir ettiği ‘Crossroads’ adlı eseri 6,6 milyon dolara satılırken, iklim değişikliği temalı ‘Ocean Front’ isimli eseri de 6 milyon dolara alıcı buldu.
CryptoPunks: 2017 yılında, Larva Labs’ın kurucuları olan Matt Hall ve John Watkinson; 10 bin adet birbirinden farklı, garip görünüşlü karakter üretebilen yazılım programı ürettiler. CryptoPunks adı verilen ve çok ilgi gören proje popülerliğini halen korumaktadır. Punk serisi olarak bilinen eserlerin bazıları milyonlarca dolara alıcı bulmaktadır. Fötr şapkalı maymun olarak bilinen “Punk #6965” serinin en çok tanınan eseridir.
Bored Ape Yacht Club: Bored Ape Yacht Club (BAYC), 10 bin adet Bored Ape olarak adlandırılan birbirinden farklı görünümlü maymun avatarından oluşan bir NFT koleksiyonudur. Nisan 2021’de piyasaya sürülen serideki tüm NFT eserleri bir haftadan kısa süre içinde tükendi. Koleksiyona ait Bored Ape #8817 isimli eser Sotheby’s müzayede evinde 3,4 milyon dolara alıcı buldu.
Jack Dorsey’in Tweet’i: NFT’lere bakış açısına değiştirten gelişme ise Twitter’ın kurucusu ve eski CEO’su Jack Dorsey’in ‘"Just setting up my twttr" (Twitter’ımı kuruyorum) şeklinde attığı, Twitter tarihinin ilk tweet’i sayesinde oldu. Tweet açık artırmayla 2,9 milyon dolara satıldı.
Axie Infinity: Ethereum blokzinciri üzerine kurulu, NFT temelli bir ticaret ve savaş oyunu olan Axie Infinity oyunu Mart 2018’de yayınlandı. Oyuncular “Axies” olarak bilinen ve NFT olarak tasarlanan karakterler ile oyun için token kazanabilirler. Oyun AXS isimli Axie Infinity token’ı ile oynanıyor.
Cem Yılmaz: Başarılı komedyen ve karikatürist Cem Yılmaz da NFT piyasasına başarılı bir giriş yaptı. 2021 yılında yaptığı çizimlerini NFT olarak satışa sunan Cem Yılmaz’ın eserleri ilgi yoğun oldu ve hepsi kısa sürede satıldı.
Refik Anadol: Tasarımcı ve medya sanatçısı Refik Anadol, yapay zeka ve veri bilimini kullanarak tasarladığı eşsiz eserleri ile dünya çapında büyük ses getirdi. Anadol’un 'Machine Hallucinations – Nature Dreams : AI Data Sculpture 2021 1/1’ isimli NFT eseri 1,2 milyon dolara alıcı buldu.
Pak: Pak eskiden bilinen ismiyle Murat Pak dijital bir sanatçı ve programcıdır. Dijital sanat alanında uzun yıllar üretim yapan Pak’ın gerçek ismi ise bilinmiyor. Bir NFT’nin pek çok sayıda başka NFT’ye bölünmesiyle gerçekleşen Merge adını verdiği NFT projesi olağanüstü ilgi görmüştür. Toplamda 100 milyon doları geçen, 28 bini aşkın koleksiyonerin dahil olduğu, 266.885 adet token satışı gerçekleştirerek bir rekora da imza atmıştır.
Tarık Tolunay: Kentçizer olarak bilinen Tarık Tolunay, Mart 2021’de ‘Fractal İstanbul’ isimli koleksiyonunu NFT olarak satışa çıkardı. Koleksiyona ait ‘Fractal İstanbul Pandemi’ isimli eser 36 bin dolara alıcı buldu.
Güçlü teknolojik altyapısı, 7/24 uzman ve profesyonel müşteri hizmeti desteği ile CoinO üzerinden kripto para işlemlerinizi güvenle yapabilirsiniz.