Blockchain (Blokzinciri) merkeziyetsiz, dijital bir veri tabanıdır. Blokzincir teknolojisinde, verileri tutan bloklar birbirine eklenerek ağı oluştururlar. Her biri diğerinin üzerine eklenen bloklardaki veriler daha sonra değiştirilemez veya silinemezler. Her blok kendinden önce gelen bloğun parmak izini de taşır. Blokchain üzerinde geriye giderek ilk bloğa “Genesis Blok” ulaşmak mümkündür.
Dağıtık yapısı sebebiyle veriler tek bir merkezde toplanmaz, işlemler sistemin içinde yer alan tüm cihazlara dağıtılır. Bu yapı ile dış müdahale ihtimalini ortadan kaldırma amaçlanmıştır. Veri tabanı herkese açıktır. İşlemler şeffaf bir ortamda gerçekleşir, kontrol ve denetim mümkün olmaktadır. Blok içinde kayıtlı işlem, cüzdan adresi, miktar gibi bilgilere herkes erişebilir. Kullanıcı kimlikleri ise anonimdir.
Blockchain teknolojisinin temeli 1970’li yıllarda ortaya çıkan “Hash Ağacı” konseptine dayanıyor. Ralph Merkle tarafından patentlenen konsept, 1990’lı yıllarda kriptografi uzmanları Stuart Haber ve Scott Stornetta geliştirilip günümüzde bilinen haliyle blockchain teknolojisinin habercisi oluyor. Günümüzdeki manasıyla blockchain teknolojisinin ortaya çıkışı Bitcoin ile oluyor. Satoshi Nakamoto’nun yazdığı “Bitcoin: Eşten Eşe Elektronik Nakit Sistemi” White Paper’da (teknik doküman) Bitcoin altyapısının blockchain teknolojisi ile oluşturulduğu belirtiliyor.
Blockchain Teknolojisinin Temel Terminolojisi
Blockchain teknolojisini iyi anlamak için bazı kavramları da incelemek gereklidir. Blok, düğüm, madencilik (mining), iş kanıtı (PoW) gibi kavramlar blockchain teknolojisinin temel terminolojisini oluşturmaktadır.
Blok (Block) Nedir?
Blok; blockchain’de yer alan işlemlerin şifrelenerek onaylandığı ve kayıt altına alındığı bir yapıdır. Daha sonrasında bloğun içerdiği bilgiler değiştirilemez veya silinemezler. Bu bakımdan siber saldırı ihtimaline karşı olabildiğince koruma altındadır. Birbirine eklenen bloklar bir zincir yapısı oluşturarak blockchain ağını meydana getirirler.
Bloklar verilerin kalıcı olarak kaydedilmesini sağlarlar ve birbirlerine bağlıdırlar. Bir önceki blokta gerçekleşen işlemlere ait bilgileri de içerirler. Ağ tarafından onaylanmayan işlemler bloğa eklenmez. Veriler onaylandıktan sonra yeni blok ekleme aşamasına geçilir.
Düğüm (Node) Nedir?
Node; blockchain’de gerçekleşen işlem kopyalarını kayıt altına alan ve zincirin bütünlüğünü korumayı hedefleyen, ağa bağlı yüksek kapasiteli cihazlardır. Önemli görevlerinden biri de dış müdahalelere karşı blok geçmişini koruma altına alırlar. Bazı blockchain ağlarında işlem onayı yetkileri de vardır. Node cihazlarında blockchain ağının kopyası bulundurulur. İşlemler manuel olarak gerçekleşmez, blockchain’e ait yazılım cihaza indirilerek otomatik olarak çalıştırılır.
Madencilik (Mining) Nedir?
Kripto madenciliği; kripto para platformlarının özel donanım ve yazılımlara sahip cihazlar ile işlemleri doğrulama, yeni kripto para üretimi yapmak ve doğrulama sonucunda madencilere ödül kazandıran bir süreçtir. Kripto para madencileri, sahip oldukları cihazlarla karmaşık matematiksel denklemlerin çözümüne katkı sunar, ağın eksiklerini belirler ve ağa yeni bloklar ekleyerek blockchain’in sürdürülebilirliğini ve güvenliğini sağlarlar.
İş Kanıtı (Proof of Work) Nedir?
Proof of Work; Satoshi Nakamoto’nun Bitcoin teknik dokümanında tanımladığı, blockchain üzerindeki fikir birliği protokolüdür. Nakamoto üçüncü kişilere ihtiyacı ortadan kaldırmak istemiştir. İlk tanımı ise, 1993 yılında, bilgisayar uzmanları Cynthia Dwork ve Moni Naor tarafından yayımlanan bir makale ile literatüre kazandırılmıştır.
Proof of Work (İş Kanıtı); ağda yapılan işlemleri onaylamak ve yeni blokları, karmaşık matematik denklemlerini çözme sürecinden sonrası blokzincire eklemek amacıyla kullanılır. Proof of Work protokolünde madenciler, blockchain ağındaki işlerini sorunsuz tamamlamak, devamlılığın sağlanması ve karşılığında kripto para ödülü kazanmak için rekabet halindedirler. Madenciler ayrıca sundukları çözümleri kanıtlamak zorundadırlar.
Merkeziyetsiz olması, blockchain için farklı güvenlik kontrollerinin uygulanması gereklidir. İş kanıtı protokolü ile kullanıcıların çift harcama yapması, ve kazanmadıkları kripto paralara erişimi engellenmiş olur. Proof of Work yöntemi uygulanmaması sonucu, çifte harcama durumlarında kripto paralara güvenin azalması ve ilgili paranın değersizleşmesine sebepe olacağından bahsediyor olurduk.
Blockchain Nasıl Çalışır?
Birbirine dijital bir zincir halinde bağlı içinde veriler barındıran bloklardan oluşan yapıya Blockchain (Blokzinciri) denilir. İşlemlerin kayıt edildiği kapsamlı dijital defter olarak düşünülebilir. Madenciler işledikleri verileri bir kriptografi ile arşivler ve blok haline dönüştürürler. Verilerin oluşturduğu işlemler, en sonunda özet bir fonksiyon (Hash) oluştururlar. Madenciler kendi bilgi ve yetenekleri ölçüsünde siteme dahil olurlar.
Blockchain yapısı gereği şeffaf, merkeziyetsiz, dağıtık, erişilebilir, anonim ve değiştirilemez bir altyapıya sahiptir. Değiştirilemez yapısı; ağın kopyalarının farklı bilgisayarlara dağılmış olması ve yapının bozulması için blokların tamamının değiştirilmesi gerekliliğinden kaynaklıdır. Blokların bir önceki bloğun bilgi kopyalarını da taşıyor olması sistemin etkin çalışmasına olanak sağlamaktadır. Erişilebilir ama değiştirilemez yapısı sebebiyle, blokzincir teknolojisi uzman ve bilgisayar bilimcileri tarafından ilgiyle takip edilir.
Birçok sektörde blockchain teknolojisi kullanılmaya başlanmıştır. Öncesinde güven amacıyla aracılar gerekirken, blockchain ile kontrol mekanizması ağın içinde gerçekleşir. İnsan etkisi azaltılarak daha şeffaf ve güvenilir yapı kurmak amaçlanmıştır.
CoinO’ya hemen üye olun, hem blokzincir teknolojisi hakkında daha fazla bilgi sahibi olun hem de kripto para işlemlerini güvenle yapmaya başlayın.
Blockchain Türleri Nelerdir?
Blockchain ağlarını üç ana başlık altında özetleyebiliriz: Genel, özel ve izne tabi blockchain ağları. Çalışma prensipleri açısından aralarında farklar vardır. Yatırımcı ve madenciler her sistemin kendine özgü olumlu ve olumsuz yönlerini göz önünde bulundurmalıdırlar.
Genel (Public) Blockchain Ağları
Halka açık kısıtlayıcı olmayan ağlardır. İnternet bağlantısına sahip herkesin katılım sağlayabileceği, verilerin herkes tarafından görülebildiği şeffaf ağ yapısına sahiptirler. Kullanıcıların önceki ve şimdiki kayıtlara erişme yetkisi vardır.
Proof of Stake veya Proof of Work protokolleri ile güvence altına alınırlar. En popüler örnekleri arasında Bitcoin ve Ethereum blockchain ağları gösterilebilir.
Özel (Private) Blockchain Ağları
Merkezi bir otoriteye bağlı olan ağlardır. Ağa katılım ağ yöneticilerinin daveti ve merkezi otoritenin onayı sonrası gerçekleşir. Kapalı ağ mantığı ile çalışır, internet üzerinden onaylama ve denetleme özelliği kullanılamaz. Kurumsal blockchain ağları olarak tanımlanırlar, katılım sınırlıdır.
Kontrolü kolaydır fakat sistemde daha az node (düğüm) bulunması güvenlik açısından soru işaretlerini de beraberinde getirir. Özel ağlar, muhasebe ve diğer hassas verileri sisteme dahil etmemeyi tercih ederler.
İzne Tabi Blockchain Ağları
Ağa katılım için izin gerektiren blockchain ağlarına verilen addır. Katılım için belirli şartları yerine getirmek gerekir. Davet, izin, istenilen şartların karşılanması gibi kriterler söz konusudur.
Karma (Hybrid) Blockchain Ağları
Genel ve özel blockchain ağ mantıklarını bir arada tutan karma blockchain ağları, bazen halka açık bazen de izne tabi olarak ilerler. Hızlı ve daha ucuz olması amacıyla üretilmiştir fakat sistemin yükseltilmesi daha zordur.
Konsorsiyum (Consortium) Blockchain Ağları
Genel ve özel blockchain ağ yapılarını bir arada sunması, konsorsiyum ağlarını karma ağlara benzetebilir. Sınırlı erişim olması sebebiyle özel blockchain ağlarına da benzer. Ağın yöneticileri kullanıcıların erişebileceği verileri gerektiğinde kısıtlayabilir. Node olarak sınırlı sayıda cihazın işlem yapmasına izin verirler. Genel blockchain ağlarına göre daha ölçeklenebilir olmasına rağmen; erişim kontrolü, ağı özel ve karma ağlara daha çok benzetir.
Blockchain Hangi Alanlarda Kullanılır?
Blockchain tabiri kripto paralarla hayatımıza girmiş olsa da, blokzincir teknolojisini pek çok alanda görmek mümkün. Çeşitli sektörlerde farklı amaçlar için kullanılmak istenilen uygulamaların, blockchain ile bir araya getirilir. Henüz çok yaygın olmasa da başarıyla kullanılan blockchain uygulamalarından söz edebiliriz. Dijitalleşen gelecek vizyonunda, blokzincir teknolojilerinin önemli bir yer kaplayacağından bahsedebiliriz. Finans, ticaret, oyun, telif ödemeleri, tedarik zinciri, sağlık, hayır kuruluşları ve bağış gibi pek çok alan ve sektörde kendine yer bulur.
Finans Sektörü
Finans sektörü blokzincir teknolojisinin kullanıldığı en önemli alanlardan birisidir. Akıllı sözleşmeler aracılığıyla geliştirilen uygulamaların teknoloji tarafından güvenlik altına alınması, ürünlerin dijital olarak tasarlanıp satılabilmesi ve uygulamaların kripto paralar ile işlem görebiliyor olması, finans sektöründe blokzincir teknolojisine olan ilgiyi artırır.
Ticaret
Ticaret alanında blokzincir teknolojisine gayrimenkul sektöründe rastlayabiliriz. Ürün takibi, satış yönetimi, acente yardımı, evrak işlerine gerek kalmadan verilerin dijitalleştirilip güvenle saklanması, tasarım aşamaları gibi blokzincire ihtiyaç duyulan pek çok unsur teknolojinin gayrimenkul sektöründe kullanılabileceğini gösterir.
Dış ticarette de blokzincir teknolojisinden faydalanılabilir. Alıcı ve satıcı arasında güven sağlama, aracıları ortadan kaldırma, evrak işlerini dijitalleştirip azaltma, daha hızlı işlem yapma gibi avantajları olduğu söylenebilir. Sipariş, üretim, teslim süreçlerinde ve kişiler arası iletişim, fiziksel nesnelerin birbirleriyle veya daha büyük sistemlerle bağlantılı olduğu iletişim ağı olan “Nesnelerin İnterneti (IoT)” ve blockchain sayesinde gerçekleştirilebilir. Nesnelerin interneti ağları ise çoğunlukla birbirinden dağınık halde olan kaynaklardan veri toplamaya yarar.
Oyun Sektörü
Oyun sektörü belki de dijital dünyanın en hızlı gelişen birkaç alanında biri olarak kabul edilebilir. Özellikle çevrim içi oyunlara (Online Gaming) ilgi giderek artmaktadır. Sanal bir eğlence aracı olarak herkesin kolaylıkla ulaşabileceği cihazlar ile oynanabilmesi, blokzincir teknolojisinin bu alanda hızla gelişmesi için uygun bir ortam sağlar.
Çevrimiçi oyunlarda oyuncular, oyun geliştiricilerin kontrolü ve sağladıkları özgürlük kapasitesine göre hareket etmektedirler. Blokzincir teknolojisi ile oyun içi yönetim, mülkiyet, söz sahibi olma gibi konularda daha merkeziyetsiz bir gelişim amaçlanmaktadır.
Telif Ödemeleri
Blokzincir teknolojisi telif takibi ve ödemeleri konusunda telif sahiplerine çeşitli imkanlar sunar.
Müzisyenler, genel olarak sanatçılar, yazarlar, bilim insanları, kâşifler, video oyun üreticileri, tasarımcılar; eserlerin izinsiz veya kaynak belirtilmeden kullanılması, dijital olarak kopyalanması, patent ihlalleri, hak edilen ödemelerin alınamaması gibi konularda sorunlar yaşamaktadırlar.
Blockchain ile eserlerin satılması, kiralanması, kullanımı; dijital, şeffaf ve değiştirilemez kayıtlar halinde saklanır. Ödemeler ise akıllı sözleşmeler ile gerçekleştirilebilir. Eserlerin blockchain üzerinde saklanması da oluşabilecek bir telif ihlali sonrasında eser sahibine bir nevi güvence olarak kabul edilebilir.
Tedarik Zinciri
Tedarik Zinciri özellikle büyük hacme sahip şirketler için olmazsa olmazlardandır. Tedarikçi ve tüketici arasındaki iş akış sürecini tanımlamak için kullanılır.
Tedarik zinciri şeffaflık, eş zamanlı hareket, takip, verimlilik sağlanması, güven gibi açılardan kontrol edilmesi zor birçok süreci de ifade etmektedir. Şeffaf ve verimli olabilmek adına ortak ve değiştirilemez bir veri tabanı kullanılması gerekmektedir. Blokzincir teknolojisi ile takip, kayıt ve veri geçmişinin değiştirilememesi gibi etkenler, tarım sektörü de dahil olmak üzere birçok sektörde süreci daha güvenilir kılmaktadır.
Blockchain ayrıca; ödemeler, ürün kalitesi kontrolü, ulaşım gibi süreçlerinde takibi için kullanılabilir. Ürünlerin ikinci el olması durumunda geçmiş sahipleri ve kullanımı hakkında doğru bilgi almak da bu yöntemle mümkün olmaktadır.
Sağlık
Sağlık hizmetleri blokzincir teknolojisinin rahatlıkla faydalanabileceği bir alandır. Tıbbi bilgiler, tanı süreçleri, tedavi verilerinin işlenmesi, hasta kayıtları, blockchain ile güvenli ve gizli bir biçimde saklanabilir. Operasyonel ve ilaç tedariği sürecinde yaşanan engeller, verilerin hatalı saklanması durumlarına çözüm getirirken, geçmiş tanılara da hızlıca ulaşım sağlar. Kişisel sağlık bilgileri de güvenle saklanmış olur.
Blockchain ile gerçekleşen bu süreçlerde giderlerin azaltılması mümkündür. Blokzincir teknolojisi hayati öneme sahip verilerin siber saldırılara karşı korunması için de güvenlik avantajı sağlamaktadır.
Hayır Kuruluşları ve Bağış
Hayır kuruluşları için fon toplama sürecinin şeffaf, güvenilir ve kolay olması gerekmektedir. Birçok hayır kuruluşu için bu süreci yönetmek zorlayıcı olabilmektedir. Sürecin kolaylaştırılması blokzincir teknolojisi ile mümkün olmaktadır. Çevrim içi platformlarda toplanan fonların bir kısmı işlem ücreti ya da operasyonel masraf olarak kesilebilir. Blockchain ile ise akıllı sözleşmeler üzerinden fon toplama süreçlerini otomatik ve daha güvenli yönetmek mümkündür.
Bağış yaparken yaşanan en büyük sıkıntılardan birisi de güven konusudur. Bağışçılar yardımlarının doğru yere ulaştığından emin olmak isterler. Blockchain üzerindeki değiştirilemez ve şeffaf veriler sayesinde bağışların nereye ve nasıl gittiğini takip etmek mümkündür.
Blockchain Teknolojisinin Geleceği
Blockchain; potansiyeli itibariyle birçok sektörün vazgeçilmez unsurlarından birine dönüşmesi mümkün bir dijital, merkeziyetsiz, şeffaf ve güvenli bir ağ yapısıdır. Ölçeklenebilir oluşu, veri kayıtlarının değiştirilemez bir biçimde ağda saklanması ve herkes tarafından kontrolünün mümkün olması; farklı sektörlerin şimdiden blokzincir teknolojisine ilgi göstermesine sebep olmaktadır.
Kripto paraların kullanım alanının da genişliyor olması, teknolojinin gelişmesi için uygun bir ortam oluşturmaktadır. Yakın gelecekte; alacağımız hizmetler, dijital paralar ile alışveriş kolaylığı, çevrimiçi uygulamaların artması, internetin kullanıcı lehine gelişmesi, blockchain ile hayatımıza girecek yeni meslekler blokzincir teknolojisine olan ilgi ve kullanım artışının önünde bir sınır olmadığını göstermektedir.
Dünya üzerinde daha kısıtlı imkanlara sahip gençlerin; fırsat eşitliği sağlaması açısından en tercih edilen alan olan teknolojiye yönelmesi, yeni nesillerin genel olarak teknolojik gelişmelere, uygulamalara, internete olan yakın ilgisi de merkeziyetsiz ve herkese açık olan blokzincir teknolojisinin gelecebileceği noktaları öngörmek çok da zor değildir.
Güçlü teknolojik altyapısı, 7/24 uzman ve profesyonel müşteri hizmeti desteği ile CoinO’da kripto para işlemlerinizi güvenle ve hızlıca yapabilirsiniz.